1. SaaS là gì?
SaaS là viết tắt của từ Software as a Service - hay Phần mềm dưới dạng dịch vụ, là một mô hình phân phối các phần mềm/ hệ thống qua internet như một dịch vụ cho người dùng cuối dựa trên công nghệ điện toán đám mây. Tuỳ theo loại phần mềm/ hệ thống SaaS và mục đích sử dụng, người dùng có thể trả phí truy cập hoặc được dùng miễn phí một số tính năng cơ bản.
SaaS - Phần mềm dưới dạng dịch vụ là một mô hình công nghệ điện toán đám mây, cho phép người dùng truy cập vào phần mềm qua Internet.
SaaS là viết tắt của từ Software as a Service - hay Phần mềm dưới dạng dịch vụ, là một mô hình phân phối các phần mềm/ hệ thống qua internet như một dịch vụ cho người dùng cuối dựa trên công nghệ điện toán đám mây. Người dùng SaaS chỉ cần trả một khoản phí cho nhà cung cấp dịch vụ để thuê quyền truy cập vào phần mềm/ hệ thống, hoặc được dùng miễn phí một số tính năng cơ bản. SaaS tạo điều kiện thuận lợi cho người dùng truy cập từ xa qua Internet, thường bằng trình duyệt web mà không cần phải tải xuống hay cài đặt trên máy tính.
SaaS cung cấp dịch vụ phần mềm hoàn chỉnh đến khách hàng. Từ hệ thống mạng, hệ thống lưu trữ dữ liệu, máy chủ, hệ điều hành, phần mềm trung gian (middleware), đến dữ liệu, ứng dụng - tất cả đều được đặt tại trung tâm dữ liệu của nhà cung cấp dịch vụ.
SaaS cung cấp dịch vụ phần mềm hoàn chỉnh đến khách hàng
Nhà cung cấp SaaS sẽ quản lý quyền truy cập, đảm bảo các hoạt động trên phần mềm/ hệ thống diễn ra một cách trơn tru nhất cũng như chịu trách nhiệm lưu trữ, bảo mật dữ liệu theo các tiêu chuẩn an ninh và thực hiện các cam kết khác tuỳ thuộc vào thỏa thuận Cam kết giữa nhà cung cấp dịch vụ với khách hàng (Service Level Agreement - SLA).
2. Lịch sử hình thành SaaS
Vào những năm 1960, công nghệ phần cứng máy tính phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, lúc bấy giờ việc tính toán vẫn mất rất nhiều thời gian và chi phí lắp đặt một máy tính lớn (mainframe) cũng khá đắt đỏ với nhiều doanh nghiệp.
Đến năm 1990, những cải tiến về Internet đã thúc đẩy sự ra đời của điện toán đám mây, bao gồm mô hình công nghệ SaaS. Trong giai đoạn sơ khai, SaaS được phát triển nhằm khắc phục những hạn chế của việc liên tục bảo trì phần mềm và phần cứng máy tính của phương pháp lắp đặt phần mềm tại chỗ (on-premise), đồng thời giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ lúc bấy giờ có cơ hội tiếp cận các dịch vụ phần mềm với mức giá hợp lý.
Năm 1999, Phần mềm dưới dạng dịch vụ - SaaS đầu tiên ra đời khi Salesforce chính thức ra mắt phần mềm quản lý quan hệ khách hàng (CRM) và ngay lập tức, chứng kiến sự tăng trưởng vượt trội. Đến nay, Salesforce là nền tảng CRM dựa trên công nghệ điện toán đám mây số 1 trên toàn cầu. Sự thành công của Salesforce đã thu hút sự chú ý lớn của các nhà cung cấp SaaS hàng đầu thế giới hiện nay như Microsoft, Oracle và SAP bắt đầu tham gia lĩnh vực này.
Lịch sử hình thành và phát triển SaaS
Với những cải tiến liên tục về chức năng và trải nghiệm người dùng, mô hình công nghệ SaaS chứng kiến sự tăng trưởng theo cấp số nhân với hơn 70% các công ty trên thế giới hiện đang sử dụng các phần mềm SaaS (Theo thống kê Gartner, 2018). Tại Việt Nam, từ các tập đoàn lớn đến các doanh nghiệp SME đều đang tận dụng sức mạnh từ mô hình công nghệ SaaS để hỗ trợ quản lý các hoạt động thường ngày và vận hành bộ máy một cách trơn tru, hiệu quả hơn.
3. Một số công ty và sản phẩm SaaS nổi bật
Hiện nay, mô hình công nghệ SaaS được sử dụng trong hầu hết mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Từ các phần mềm hỗ trợ hoạt động tương tác, trao đổi thông tin hằng ngày thông dụng nhất hiện nay như Gmail, Microsoft Office 365 cho đến các phần mềm phức tạp hơn quản lý mối quan hệ với khách hàng (CRM) như Salesforce, HubSpot đều là các sản phẩm SaaS.
Đặc biệt, SaaS ERP - phần mềm hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP) được phân phối và sử dụng dựa trên nền tảng điện toán đám mây là một công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp cải thiện đáng kể hiệu quả kinh doanh và bắt kịp với xu thế chuyển đổi số toàn diện. Một số công ty cung cấp giải pháp SaaS ERP hàng đầu như SAP, Oracle NetSuite, Salesforce, Microsoft, IBM,...
SAP, Oracle Netsuite là các công ty hàng đầu cung cấp giải pháp SaaS ERP
Một sản phẩm SaaS điển hình là SAC (SAP Analytics Cloud) được phát hành bởi SAP - công ty cung cấp giải pháp SaaS hàng đầu thế giới hiện nay. SAC được xây dựng trên nền tảng cơ sở dữ liệu SAP HANA (in-memory database). Với hai tính năng chính được tích hợp vào cùng một nền tảng là Báo cáo quản trị thông minh (Business Intelligence – BI) và Lập kế hoạch kinh doanh (Planning), doanh nghiệp không cần phải sử dụng hai sản phẩm riêng biệt cho từng tính năng như trước đây, điều này giúp tiết kiệm đáng kể chi phí triển khai. Là sản phẩm được xây dựng dựa trên mô hình công nghệ SaaS, người dùng có thể dễ dàng truy cập vào SAC thông qua thiết bị có kết nối Internet và được lưu trữ bởi nhà cung cấp dịch vụ thay vì phải tải xuống máy tính và được lưu trữ bởi người dùng.
4. Lợi ích của mô hình công nghệ SaaS
Tại Việt Nam, với làn sóng công nghệ diễn ra mạnh mẽ, SaaS ngày càng được nhiều doanh nghiệp lựa chọn, đặc biệt là các doanh nghiệp SME, nhờ vào các lợi ích thiết thực mà SaaS mang lại so với mô hình on-premise. Các ưu điểm nổi bật khi doanh nghiệp triển khai mô hình SaaS bao gồm:
Tiết kiệm chi phí, tối ưu nguồn lực
Với mô hình SaaS, doanh nghiệp không cần chi các khoản phí đắt đỏ để đầu tư không gian, máy chủ và những thiết bị phần cứng, phần mềm liên quan khác như khi lựa chọn phương án lắp đặt On-premise. Người dùng SaaS chỉ cần trả phí đăng ký để thuê quyền truy cập phần mềm tùy theo nhu cầu sử dụng của doanh nghiệp và có quyền hủy dịch vụ bất cứ lúc nào khi không có nhu cầu để tối ưu chi phí.
Hơn thế, khi triển khai SaaS, doanh nghiệp có thể cắt giảm các khoản phí liên quan đến vấn đề bảo trì hằng năm hoặc chi phí xây dựng một bộ phận IT nội bộ. Nhà cung cấp dịch vụ SaaS sẽ có sẵn một đội ngũ chuyên nghiệp để duy trì hệ thống luôn được vận hành một cách tốt nhất và xử lý các vấn đề về kỹ thuật, sửa chữa thường xuyên.
SaaS giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí lắp đặt phần cứng, chi phí bảo trì
Ngoài ra, thời gian để triển khai phần mềm SaaS trong một doanh nghiệp thường diễn ra rất nhanh. Trung bình thường mất khoảng 5-7 ngày để phần mềm SaaS có thể sử dụng được ngay và thêm một vài ngày để đào tạo nhân viên cách sử dụng. Vì vậy, SaaS tiết kiệm rất nhiều thời gian cho doanh nghiệp thay vì tốn đến 6 tháng hoặc lâu hơn để lắp đặt hoàn chỉnh một hệ thống on-premise.
Dễ dàng mở rộng quy mô
Khi nhu cầu sử dụng phần mềm thay đổi cùng với sự tăng trưởng của doanh nghiệp, khi đó người dùng chỉ cần nâng cấp lên gói dịch vụ mới mà không cần mua thêm phần cứng hay phần mềm nào khác để hỗ trợ.
Chẳng hạn như khi doanh nghiệp cần thêm nhiều không gian lưu trữ cơ sở dữ liệu hơn khi bắt đầu một dự án lớn nào đó hoặc khi cần mở rộng quy mô - thêm chi nhánh mới, thêm một bộ phận mới, thì chỉ cần mua thêm dung lượng hay đăng ký thêm tài khoản mới mà không làm gián đoạn đến các hoạt động kinh doanh khác. Ngoài ra, khi dự án kết thúc, doanh nghiệp cũng có thể linh hoạt thay đổi gói dịch vụ, giảm quy mô xuống mức bình thường để không lãng phí dung lượng.
Người dùng SaaS dễ dàng thay đổi quy mô theo nhu cầu sử dụng
Khả năng truy cập linh hoạt
SaaS mang lại sự tiện lợi và trải nghiệm liền mạch đáp ứng nhu cầu truy cập mọi lúc, mọi nơi, trên mọi thiết bị có kết nối Internet (như máy tính, điện thoại di động hoặc máy tính bảng,..) cho người dùng.
Nếu như trước đây khi sử dụng on-premise, người dùng phải đến văn phòng, mở máy tính có cài sẵn để truy cập vào một phần mềm nào đó thì nay, chỉ với một vài thao tác đăng nhập đơn giản bằng tên và mật khẩu là có thể truy cập vào phần mềm đó một cách nhanh chóng bằng bất kỳ thiết bị internet nào thuận tiện với họ nhất. Nhờ đó, dữ liệu dễ dàng được tiếp cận, chia sẻ và phân tích theo thời gian thực, hỗ trợ các nhà quản lý ra quyết định tốt hơn. Và vì được lưu trữ trên đám mây nên dữ liệu sẽ không bị mất đi nếu máy tính hoặc thiết bị của người dùng không may bị lỗi.
SaaS có thể được truy cập tại mọi thời điểm, mọi nơi, trên mọi thiết bị có kết nối Internet
Tự động cập nhật các tính năng mới nhất
Các nhà cung cấp SaaS thường xuyên nâng cấp giao diện, sửa lỗi ứng dụng hay bổ sung thêm tính năng mới phù hợp với nhu cầu của khách hàng. Và chúng sẽ được tự động cập nhật, cho phép người dùng tiếp cận các tính năng và phiên bản mới nhất, hiện đại nhất ngay khi được tích hợp vào hệ thống.
5. Rủi ro khi sử dụng mô hình SaaS
Rủi ro bảo mật
SaaS tập trung vào sự linh hoạt, gọn nhẹ và dễ dàng triển khai. Với SaaS, máy chủ của phần mềm sẽ thuộc quyền quản lý của phía nhà cung cấp. Khi đó, trách nhiệm bảo mật dữ liệu sẽ chuyển từ nhóm nội bộ của doanh nghiệp sang nhà cung cấp dịch vụ bên ngoài. Vì vậy, vấn đề bảo mật của doanh nghiệp sẽ phụ thuộc vào nhà cung cấp SaaS.
Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, điều này ít bất lợi hơn vì các nhà cung cấp dịch vụ đám mây lớn thường có mức độ bảo mật cao hơn. Nhưng có thể là thách thức với các doanh nghiệp lớn có các tiêu chuẩn quản lý hoặc bảo mật dữ liệu chặt chẽ. Do đó, cần lưu tâm đến Cam kết chất lượng dịch vụ (SLA) giữa nhà cung cấp và khách hàng để đảm bảo các điều khoản cam kết bảo mật đáp ứng đúng yêu cầu của doanh nghiệp.
Khi triển khai SaaS, doanh nghiệp sẽ phụ thuộc vào nhà cung cấp dịch vụ để bảo mật dữ liệu
Rủi ro mất kết nối Internet
SaaS đòi hỏi người dùng phải có kết nối internet để truy cập vào phần mềm. Trong một số trường hợp, việc truy cập Internet bị hạn chế như khi di chuyển trên máy bay hay ở những khu vực không có tín hiệu internet, thì điều này tạo ra một số bất tiện nhất định.
Chưa sẵn sàng cập nhật các tính năng mới
Dù việc tự động cập nhật phần mềm mang lại nhiều lợi ích, song sự thay đổi có thể gây ra một số bất lợi như người dùng phải tốn thời gian để làm quen với giao diện, tính năng mới và đôi khi ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc.
Trong một vài trường hợp, việc cập nhật các tính năng mới có thể làm mất các dữ liệu cũ. Tuy nhiên, hầu hết các nhà cung cấp sẽ thông báo đến người dùng trước khi tự động cập nhật để họ có sự chuẩn bị phù hợp.
6. Xu hướng phát triển SaaS tại thị trường Việt Nam
Theo thống kê từ Statistics, doanh thu ngành SaaS - Phần mềm dưới dạng dịch vụ tại Việt Nam dự kiến đạt 174,10 triệu USD vào năm 2023 và 304,90 triệu USD vào năm 2028, với tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR) trong giai đoạn 2023-2028 là 11,86%.
Thống kê về doanh thu của SaaS tại thị trường Việt Nam (Nguồn: statista.com)
Đại dịch toàn cầu Covid-19 dẫn đến nhu cầu chuyển đổi số tại nhiều doanh nghiệp tăng cao, cùng với số lượng lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam (SME – Small and Medium Enterprise) là động lực tăng trưởng chính của ngành phần mềm dưới dạng dịch vụ. Mô hình công nghệ SaaS đang được đánh giá là sản phẩm công nghệ tiềm năng cho SMEs vì doanh nghiệp không cần cài đặt hay đầu tư hệ thống vật lý để chạy phần mềm, đồng thời giảm bớt gánh nặng duy trì đội ngũ IT trong điều kiện ngân sách và nguồn lực hạn chế.
Từ khi xuất hiện cho đến nay, mô hình công nghệ SaaS đã khẳng định được vai trò quan trọng và mang lại hiệu quả cao cho người sử dụng. SaaS đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp SME luôn tìm kiếm các giải pháp công nghệ nhỏ gọn, hiệu quả với một mức giá hợp lý. Có thể thấy, với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng số lượng doanh nghiệp SMEs tại Việt Nam, thị trường SaaS có tiềm năng phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai.
Đọc thêm bài viết của Citek về Lộ trình chuyển đổi số phổ biến cho các doanh nghiệp SME để được cái nhìn tổng quan nhất.